Oko 200.000 nenastanjenih seoskih kuća rešile bi probleme svih podstanara.
NAJVERNIJE mušterije prodavnica u gotovo svakom selu u Srbiji su – momci. Pivom prekraćuju letnje večeri. Dobri su u zbijanju šala, odlični u fudbalu. Nisu lenji, ali nemaju ni posebnog razloga da se lome od rada. Za loš život uglavnom krive državu, selo od koga je i „bog digao ruke“ i lopovsku vlast. I obavezno žene. One koje su svoju sreću pronašle u gradu, a oni i u petoj deceniji ostali – neoženjeni.
Gotovo da nema sela u Srbiji u kojoj se danas ne može videti slika vremešnih momaka u dokolici. Nije ni čudo kada od Horgoša do Preševa živi, prema podacima Odbora za selo SANU, čak 260.000 neoženjenih muškaraca mlađih od 50 godina. Neudatih žena daleko je manje, a i u petoj deceniji burmu sanja njih oko 100.000. Čestiti i pošteni, verni selu i očevini, ali nesnađeni u sadašnjosti i otpisani za budućnost tek „momci veterani“ postali su ogledalo demografske slike Srbije.
Retki brakovi, mali broj dece, ogromne migracije ka gradovima koji se smatraju kolevkom boljeg i lakšeg života čine samo deo razloga zbog koga je na mapi Srbije čak 1.500 naselja u kojima se godišnje ne rodi nijedno dete. Koliko je situacija alarmantna pokazuju i podaci da je oko 1.600 sela gotovo potpuno napušteno, 700 naselja ima manje od 100 žitelja, a da je čak stotinu njih sa manje od pet stanovnika. Predviđanja su još gora: u narednih 15 do 20 godine promaja bele kuge oduvaće još 1.200 naselja.
Kosa niske stope rađanja već decenijama povlači otkose i u selima i u gradovima, pa republika godišnje gubi po tridesetak hiljada stanovnika. Seoske sredine, međutim, izložene su i konstantnom pražnjenju još od pedesetih godina. Politika migracija u bivšoj Jugoslaviji iz sela u gradove je preselila čak osam miliona ljudi, što je proces koji u svetu traje i do 150 godina.
Da poljoprivreda i jačanje sela može biti pokretač odumrle privrede čuje se često u jeku agitacije za pristupanje EU, koja ima brojne fondove za podsticanje poljoprivredne proizvodnje. To je i najčešći argument zastupnika teze da je pod šljivom i ključ demografskog oporavka Srbije. To smatra i sociolog Mirjana Jelić Drobnjak, koja napominje da ozbiljno ulaganje u ruralna područja može da popravi tamnu sliku srpske populacije.
– Nije reč samo o privredi, nego i o izgradnji puteva, unapređenju zdravstvene zaštite, kulture, prosvete – objašnjava ona. – Prvi korak je zaustaviti strahovit demografski pad, posle čega treba razvijati svest ljudi o potrebi za potomstvom. To traži temeljan i dugoročan rad, koji je do sada izostajao, ali i ozbiljna izdvajanja iz budžeta.
Svaki, pa i demografski potencijal sela, niko ne spori. O tome najbolje govori da je oko 50.000 kuća stalno, a čak 145.000 privremeno nenastanjeno. To je dovoljno da Srbija reši problem podstanara i ljudi bez krova nad glavom. Oko 400.000 hektara neobrađenog poljoprivrednog zemljišta, i hiljade praznih štala, može da bude izvor hrane za stotine hiljada ljudi. Sve to do sada nije bilo dovoljno da život počne da buja i van gradskog asfalta.
Činjenica je da 60 posto ukupnog stanovništva Srbije živi u gradovima, a da se populacija sve više koncentriše oko Beograda, Novog Sada i Niša. Prema statističkim i privrednim analizama šansu za rast imaju jedino naselja u dolini Morave i duž značajnih puteva. Da ostala nemaju mnogo šanse ukoliko se nastave postojeći trendovi upozorava i Ivan Marinković iz Instituta društvenih nauka. On podseća da je bitka za gradove izgubljena, a da predstoji bitka za varošice i sela.
– I veliki gradovi poput Niša ili Novog Sada uskoro će da počnu da beleže stagnaciju broja stanovnika – objašnjava Marinković. – Malobrojna sela, udaljena od puteva ili većih gradova, posledica su i prevelikog broja naselja koji postoji u Srbiji. Stanovništvo Republike koje broji 7,1 milion ljudi živi u čak 4.700 naselja. Na primer, Leskovac obuhvata čak 300 naselja sa veoma malim brojem žitelja.
Da su jedan od glavnih razloga za lošu demografsku sliku Srbije migracije koje su sela ostavile u rukama staraca kažu i u Odboru za selo SANU. Da bi se u ruralna područja vratio život, kako objašnjavaju, potrebna je ozbiljna rešenost države.
– Potrebno je napraviti raskid sa dosadašnjom praksom da istiskivanja mladih iz sela i poljoprivrede. Država mora mnogo više da investira u poljoprivredu, ali i saobraćajnu i komunalnu infrastrukturu sela – navodi profesor Milovan Mitrović i ističe da bi država trebalo da podrži zadružne oblike organizaovanja poljoprivrednika, koje bi pomoglo njihov opstanak i razvoj posla.
ROBINZONI 21. VEKA
BEZ gotovo ikakve veze sa civilizacijom u Srbiji živi najmanje 100.000 ljudi. Veza sa najbližim gradom za većinu svodi se na posete lekaru, kupovinu goriva ili neki administrativni posao. U bespućima najčešće žive najstariji, slabog zdravlja i bez obrazovanja. Čak 42.000 domaćinstava gotovo bukvalno je odsečeno od sveta.
(novosti)
